Adaptogeny to grupa substancji roślinnych, które pomagają organizmowi przystosować się do niekorzystnych warunków środowiskowych i stresu. Ich działanie polega na zwiększaniu odporności, poprawie sprawności umysłowej i fizycznej oraz obniżaniu negatywnych skutków stresu. W tym artykule przyjrzymy się bliżej definicji adaptogenów, ich właściwościom i przykładom stosowanym w suplementacji.
Czym są adaptogeny?
Definicja adaptogenów
Adaptogeny to farmakologicznie czynne związki lub ekstrakty roślinne pochodzące z różnych klas roślin. Ich zadaniem jest ułatwianie przystosowania organizmu do niekorzystnych warunków środowiskowych. Adaptogeny pomagają utrzymać równowagę w organizmie i przywrócić prawidłowe funkcjonowanie narządów i układów w sytuacjach stresowych.
Działanie adaptogenów polega na niespecyficznym zwiększaniu odporności organizmu na szereg czynników stresogennych – fizycznych, chemicznych i biologicznych. Dzięki temu organizm lepiej radzi sobie z negatywnymi skutkami stresu i szybciej wraca do stanu równowagi.
Pochodzenie nazwy adaptogeny
Termin adaptogeny został wprowadzony w 1947 roku przez radzieckiego lekarza Nikołaja Lazareva. Badał on wpływ różnych substancji roślinnych na zdolność organizmu do adaptacji do niekorzystnych warunków. Jego prace zapoczątkowały rozwój badań nad adaptogenami i ich zastosowaniem w medycynie i suplementacji.
Działanie i właściwości adaptogenów
Niespecyficzne działanie adaptogenów
Adaptogeny wykazują niespecyficzne działanie polegające na zwiększaniu odporności organizmu na niekorzystny wpływ różnorodnych czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych. Oznacza to, że adaptogeny nie działają wybiórczo na konkretny czynnik stresogenny, ale ogólnie wzmacniają odporność i zdolność adaptacyjną organizmu.
Badania naukowe potwierdzają, że regularne stosowanie adaptogenów prowadzi do zwiększenia odporności na stres, zmęczenie, infekcje, a nawet ekstremalne warunki środowiskowe jak mróz czy upał. Organizm staje się bardziej wytrzymały i lepiej znosi obciążenia fizyczne i psychiczne.
„Adaptogeny to substancje, które zwiększają ogólną odporność organizmu na stres o różnym charakterze – fizyczny, chemiczny, biologiczny czy psychologiczny. Ich działanie jest niespecyficzne, co oznacza, że podnoszą ogólny poziom odporności, a nie chronią przed konkretnymi czynnikami stresogennymi.” – dr n. med. Aleksandra Kwaśniewska, ekspert w dziedzinie fitoterapii.
Adaptacja organizmu do stresu
Jednym z kluczowych efektów działania adaptogenów jest lepsza adaptacja organizmu do stresu i utrzymanie prawidłowych funkcji metabolicznych. W sytuacjach stresowych organizm uruchamia mechanizmy adaptacyjne, które mają na celu przywrócenie równowagi wewnętrznej. Jednak długotrwały lub silny stres może prowadzić do wyczerpania tych mechanizmów i rozwoju różnych zaburzeń i chorób.
Adaptogeny wspomagają naturalne mechanizmy adaptacyjne organizmu i pomagają utrzymać równowagę mimo działania czynników stresogennych. Regulują wydzielanie hormonów stresu jak kortyzol i adrenalina, stabilizują ciśnienie krwi, poziom glukozy i pracę układu nerwowego. Dzięki temu organizm lepiej radzi sobie ze stresem, a ryzyko negatywnych konsekwencji zdrowotnych jest mniejsze.
Regularnie stosuję suplementy z adaptogenami, zwłaszcza w okresach wzmożonego stresu w pracy. Zauważyłam, że lepiej radzę sobie z napięciem, jestem bardziej odporna psychicznie i rzadziej łapię infekcje. Mój organizm zdecydowanie lepiej funkcjonuje mimo stresu.
Wpływ adaptogenów na sprawność umysłową i fizyczną
Adaptogeny korzystnie wpływają nie tylko na odporność i radzenie sobie ze stresem, ale także na ogólną sprawność umysłową i fizyczną organizmu. Wiele badań potwierdza, że regularne stosowanie adaptogenów prowadzi do poprawy funkcji kognitywnych, takich jak proces uczenia się i zapamiętywania, koncentracja, kreatywność czy zdolność do podejmowania decyzji.
Ponadto adaptogeny wspomagają pracę układu krążenia i oddechowego, zwiększają wytrzymałość i wydolność fizyczną organizmu. Dzięki temu możemy być bardziej aktywni, sprawni i odporni na zmęczenie. Adaptogeny przyspieszają także regenerację po wysiłku i ułatwiają budowanie masy mięśniowej.
Obniżenie negatywnych efektów stresu
Adaptogeny nie tylko pomagają lepiej radzić sobie ze stresem, ale także obniżają jego negatywne skutki dla zdrowia i samopoczucia. Chroniczny stres może prowadzić do rozwoju wielu chorób i zaburzeń, takich jak nadciśnienie, choroby serca, cukrzyca, otyłość, depresja czy bezsenność.
Stosowanie adaptogenów pomaga zredukować negatywny wpływ stresu na organizm. Substancje te działają kojąco na układ nerwowy, regulują rytm dobowy i poprawiają jakość snu, obniżają poziom „złego” cholesterolu i cukru we krwi, wspomagają pracę układu trawienia i wątroby. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko rozwoju chorób związanych ze stresem, a ogólny stan zdrowia ulega poprawie.
Przykłady adaptogenów stosowanych w suplementacji
Istnieje wiele roślin o udowodnionym działaniu adaptogennym, które są wykorzystywane w suplementach diety. Poniżej przedstawiamy trzy najpopularniejsze z nich:
Żeń-szeń syberyjski (Eleutherococcus senticosus)
Żeń-szeń syberyjski (łac. Eleutherococcus senticosus) to jedna z najlepiej przebadanych roślin adaptogennych. Jego korzenie zawierają związki aktywne, takie jak eleuterozydy, polisacharydy i flawonoidy, które wykazują silne działanie wzmacniające i adaptogenne.
Suplementacja żeń-szeniem syberyjskim prowadzi do poprawy witalności i wytrzymałości organizmu, zwiększenia odporności na stres i infekcje, poprawy funkcji umysłowych i koncentracji. Ponadto wspomaga pracę układu krążenia, obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi.
Różeniec górski (Rhodiola rosea)
Różeniec górski (łac. Rhodiola rosea) to kolejna roślina o potwierdzonym działaniu adaptogennym. Zawiera m.in. rozawinę, rozyny, flawonoidy i kwasy organiczne, które wykazują właściwości wzmacniające, przeciwstresowe i neuroprotekcyjne.
Stosowanie różeńca górskiego pomaga zwalczyć zmęczenie i wyczerpanie, poprawia nastrój i zdolności kognitywne, zwiększa wytrzymałość fizyczną i przyspiesza regenerację po wysiłku. Działa także ochronnie na komórki mózgowe i wspomaga funkcje układu nerwowego.
Ashwagandha (Withania somnifera)
Ashwagandha (łac. Withania somnifera) to adaptogen pochodzący z medycyny ajurwedyjskiej. Korzenie tej rośliny zawierają substancje aktywne, takie jak witanolidy, alkaloidy i flawonoidy, które odpowiadają za jej właściwości adaptogenne i lecznicze.
Suplementacja ashwagandhą pomaga obniżyć poziom stresu i niepokoju, poprawia nastrój i ogólne samopoczucie. Wspomaga także funkcje kognitywne, takie jak pamięć i koncentracja. Ponadto wykazuje działanie przeciwzapalne, wzmacniające odporność i stabilizujące poziom cukru we krwi.
Podsumowując, adaptogeny to cenna grupa substancji roślinnych, które pomagają organizmowi lepiej radzić sobie ze stresem i utrzymać równowagę wewnętrzną. Dzięki swoim właściwościom wzmacniającym, przeciwstresowym i regulującym, wspomagają zdrowie fizyczne i psychiczne. Stosowanie adaptogenów w postaci suplementów diety może być korzystne dla osób narażonych na przewlekły stres, przemęczenie czy obniżoną odporność. Warto jednak pamiętać, że suplementy to tylko wsparcie dla zdrowego stylu życia i nie zastąpią właściwej diety, aktywności fizycznej czy umiejętności radzenia sobie ze stresem.
